نگاهی به صادرات 11 ماهه

به گزارش بازار قیر به نقل از دنیای اقتصاد امسال سال بدی برای اقتصاد کشور نبود و آرامش سیاسی در داخل و روابط خارجی موجب شد اقتصاد کشور رشد حدود ۴.۵‌درصد را محقق کند. با این حال برای صادرات غیرنفتی کشور و خصوصا بخش نفت و گاز و پتروشیمی سال خوبی را نمی‌توان ارزیابی کرد. با اینکه ماهانه حدود ۴ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی و حدود ۳ میلیارد دلار هم از محل فروش صادرات نفت و میعانات درآمد داشته‌ایم که پیش‌بینی می‌شود درآمد ارزی کشور به حدود ۸۰- ۷۰میلیارد دلار برسد، ولی قاعدتا عمده رشد اقتصادی کشور ناشی از رشد بخش نفت بوده است. اولا قیمت متوسط نفت امسال بین ۷۵ تا ۸۰ دلار بوده که رقمی معقول و قابل قبول محسوب می‌شود، ضمن اینکه تولید نفت کشور از ۲ میلیون و ۸۰۰‌هزار بشکه به ۳ میلیون و ۴۰۰‌هزار بشکه افزایش پیدا کرد. مقدار زیادی میعانات گازی و نفت خام روی آب یا در مخازن کشتی‌های بزرگ داشتیم که با توجه به تقاضایی که در بازار وجود داشت توانستیم همه آنها را به فروش برسانیم .

لذا عامل و محرک اصلی رشد اقتصادی امسال ابتدا بخش نفت و بعد بخش خدمات بوده است، بقیه بخش‌‌های اقتصادی کشور مانند معدن، صنعت و کشاورزی سال معمولی را پشت سر گذاشتند. با این مقدمه اگر بخواهیم سراغ آمار صادرات غیرنفتی کشور برویم، باید گفت با اینکه برخی از بخش‌ها مخصوصا بخش فلزات رشد قابل قبولی داشته‌اند ولی برای بقیه بخش‌‌های اقتصادی کشور با توجه به تصمیماتی که مجموعه بانک مرکزی، سازمان توسعه و مجلس در رابطه با بازگشت ارز صادراتی و وضع عوارض بر صادرات کشور داشتند باعث شد که بقیه بخش‌‌های اقتصادی کشور سال خوبی نداشته باشند و امسال حتما صادرات حدود ۸ تا ۱۰‌درصد کمتر از صادرات سال گذشته خواهد بود و به هدف صادرات ۵۰ میلیارد دلاری دسترسی پیدا نخواهیم کرد.
در رابطه با بخش نفت و گاز و پتروشیمی که سهم عمده‌‌ای در صادرات غیرنفتی کشور داشته، ما در ۱۱ ماه سال گذشته ۴۹ میلیون تن و در کل سال ۵۴ میلیون تن فرآورده نفتی و محصول پتروشیمی صادر کرده بودیم. ارزش مقادیر صادراتی 11 ماه سال گذشته ۲۷ میلیارد و ۱۱۷ میلیون دلار یا ماهانه بیش از 2.5 میلیارد دلار بوده است. در کل پارسال حدود ۳۰ میلیارد دلار ارزش صادرات این بخش بوده که تقریبا ۶۰‌درصد صادرات غیرنفتی کشور یا صادرات صنعتی پایه نفتی کشور را شامل می‌شود. در حالی که امسال ۴۹ میلیون تن به ارزش ۱۹ میلیارد و ۶۵۰ میلیون تومان صادرات این بخش بوده است.
یکی از مشکلاتی که در کشور داریم استخراج آمار است. دبیرخانه اتحادیه به سختی می‌تواند آمار استخراج کند، چون متاسفانه یک قلم کالا با ۵ تعرفه صادر می‌شود و ما هنوز نتوانسته‌ایم نظام تعرفه‌‌های صادراتی را ۱۲ رقمی کنیم و برای هر کالا تعرفه خاص خود را اختصاص دهیم. اغلب اقلام صادراتی ما با تعرفه سایر صادر می‌شود و معلوم نیست گمرک بر چه مبنایی بر صادرات نظارت می‌کند. یک قلم کالا با چند تعرفه اظهار و صادرات می‌شود و تا وقتی چنین مشکلاتی داشته باشیم ممکن است این آمار در بعضی اقلام قابل اعتماد نباشد. به عنوان نمونه در بحث روغن‌های صنعتی و هیدروکربن شاید از ۱۰ تا 12 تعرفه استفاده می‌شود و جمع‌بندی و دسته‌بندی و نتیجه‌گیری از آنها بسیار سخت است. دبیرخانه اتحادیه صادرکننده‌های فرآورده‌های نفتی برای رصد بازار و استخراج آمار سختی‌های فراوانی دارد.
از ۴۹ میلیون تن صادرات 11ماهه ۳۶ میلیون تن آن چند قلم کالا بوده است؛ ۱۰ میلیون تن گاز مایع، ۹ میلیون تن متانول، ۵ میلیون و 400‌هزار تن قیر و ۵ میلیون تن اوره، حدود ۳ میلیون و ۴۰۰‌هزار تن روغن‌‌های صنعتی و هیدروکربن و ۲ میلیون و ۶۸۰‌هزار تن پلیمرها بوده است. جمع اینها حدود ۳۶ میلیون تن می‌شود که اقلام اصلی صادرات را تشکیل داده است به علاوه سایر فرآورده‌‌های نفتی. از نظر ارزشی هم ارزشمندترین کالای صادراتی کشور گاز مایع بود که ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بوده است، سپس پلیمرها با 2 میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار که عمدتا پلی اتیلن بوده است. 2 میلیارد و ۳۷ میلیون دلار قیر و ۲ میلیارد و ۲۷ میلیون دلار متانول و یک میلیارد و ۷۸۶ میلیون دلار انواع روغن‌‌های صنعتی و 1.5 میلیارد دلار اوره، یک میلیارد و 200 سایر اقلام بوده است. جمع این ارقام 15 میلیارد دلار می‌شود که نشان می‌دهد از ۱۹ میلیارد دلار صادراتی ۱۵ میلیارد دلار آن مربوط به این چند قلم بوده است.
مشکل صادرات امسال این بوده که اولا ارزش‌‌های صادراتی کاهش پیدا کرده است. دلیل این امر ابتدا به کاهش ارزش گاز در اروپا و آمریکا برمی‌گردد که تاثیر محسوسی بر روی قیمت برخی اقلام مانند متانول و اوره داشت. با وجود اینکه در بسیاری از اقلام مثل اوره، متانول و حتی سایر فرآورده‌‌ها افزایش وزنی صادرات داشتیم، ولی فقط در قیر هم از نظر ارزشی و هم ‌وزنی افزایش صادرات داشتیم . مثلا در حوزه گاز مایع با وجود اینکه ۲۴‌درصد افزایش صادرات داشتیم، ولی از نظر ارزش ۱۷‌درصد کمتر از سال گذشته بوده است. بنابراین یکی از علت‌‌های کاهش ارزشی صادرات کاهش قیمت گاز در سطح جهانی بوده که روی صادرات ما اثر گذاشته است. دومین علتی هم که صادرات کاهش داشته به غیر از علت‌هایی که گفتم این است که مصرف داخل افزایش پیدا کرده است. چون سیاست دولت بوده که خوراک بیشتری به صنایع داخل عرضه شود.
موضوع دیگر این است که معلوم نیست بر چه مبنایی امسال صادرات میعانات گازی کشور به شدت کاهش پیدا کرده است. امسال رقمی که برای میعانات گازی در آمار گمرک ثبت شده ۲۹۷‌هزار تن به ارزش ۱۴۵ میلیون دلار است. در حالی که می‌‌‌دانیم توان صادراتی کشور حداقل روزانه ۲۰۰ تا ۲۵۰‌هزار بشکه است. احتمالا این بخش را گمرک در آمار نفت خام آورده و در میعانات گازی ثبت نکرده است.